شرکت سهامی
شرکت سهامی ، در اصطلاح ، شرکتی است که برای انجام امور تجاری تشکیل می‌شود و سرمایهٔ آن متشکل از سهام هم‌ارزش یا تعداد یکسان سهام است.
بر اساس ماده ۱ اصلاحی قانون تجارت ایران مصوب ۲۴ اسفند ۱۳۴۷، به این صورت تعریف شده است:
شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است.
و بر اساس ماده ۲ اصلاحی قانون تجارت ایران:
شرکت سهامی شرکت بازرگانی محسوب می‌شود ولو اینکه موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد.
شرکتهای سهامی به دو نوع سهامی خاص و سهامی عام تقسیم می‌شوند که مهمترین تفاوت این دو در این است که سهام شرکتهای سهامی عام در تالار بورس قابل مبادله است.
شرکت سهامی عام یکی از انواع شرکتهای سهامی است که قسمتی از سرمایهٔ آن از طریق فروش سهام به غیر مؤسسان (مردم) تأمین شود. سهام شرکت سهامی عام در بورس اوراق بهادار داد و ستد می‌شود.
سازمان‌های بورس در برخی کشورها معمولاً شرکتهایی را می‌پذیرند که دارای سرمایه و اعتبار بسیار قوی باشند. مؤسسان این گونه شرکتها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به عموم مردم تأمین می‌کند. در این نوع شرکتها، صاحبان سهام می‌توانند سهام خود را در بورس فروخته و در واقع مالکیت خود را به دیگران منتقل کنند.
تعداد شرکا در شرکت سهامی عام زیادتر از سایر انواع شرکتهای سهامی است؛ این امر می‌تواند منجر به جمع‌شدن سرمایه‌های کوچک و ایجاد یک سرمایه بزرگ بشود که انجام فعالیت‌های اقتصادی سنگین را میسر می‌سازد. در این نوع شرکتها نقل و انتقال سهام آسان است و محدود به رضایت دیگر سهامداران نیست.
در موقع تاسیس سرمایه شرکتهای سهامی عام از پنج میلیون ریال نباید کمتر‌باشد.
در صورتی که سرمایه شرکت بعد از تاسیس به هر علت از حداقل مذکور در این ماده کمتر شود باید ظرف یک سال نسبت به افزایش سرمایه تا میزان‌حداقل مقرر اقدام به عمل آید یا شرکت به نوع دیگری از انواع شرکتهای مذکور در قانون تجارت تغییر شکل یابد وگرنه هر ذینفع می‌تواند انحلال آن را‌از دادگاه صلاحیتدار درخواست کند.
برای تاسیس شرکت موسسین باید اقلاً بیست درصد سرمایه شرکت را خود تعهد کرده و لااقل سی و پنج درصد مبلغ تعهد‌شده را در حسابی به نام شرکت در شرف تاسیس نزد یکی از بانک‌ها سپرده سپس اظهارنامه‌ای به ضمیمه طرح اساسنامه شرکت و طرح اعلامیه‌پذیره‌نویسی سهام که به امضاء کلیه موسسین رسیده باشد در تهران به اداره ثبت شرکتها و در شهرستان‌ها به دایره ثبت شرکتها و در نقاطی که دایره‌ثبت شرکتها وجود ندارد به اداره ثبت اسناد و املاک محل تسلیم و رسید دریافت کنند.
شرکت سهامی خاص نوعی شرکت سهامی است که سهام آن قابل داد و ستد در بورس اوراق بهادار نیست ولی توسط مردم به راحتی قابل معامله است. هنگام تشکیل چنین شرکتی باید تمام سرمایه آن در موقع تأسیس توسط مؤسسان تأمین و بخشی از سرمایه در بانک سپرده‌گذاری شده باشد.
در شرکتهای سهامی خاص، همانند شرکت با مسئولیت محدود و بر خلاف شرکت تضامنی، مسئولیت هر یک از سهامداران در مورد بدهی‌های شرکت محدود به مبلغ سرمایه‌گذاری شده در شرکت است و در صورت عدم کفایت مجبور نیستند اموال شخصی خود را در این راه مصرف نمایند.
در ایران تفاوت شرکتهای سهامی خاص با شرکت با مسئولیت محدود این است که شرکت با حداقل سه نفر سهامدار قابل تشکیل است و سهام نیز بدون نیاز به ثبت در دفتر اسناد رسمی قابل نقل و انتقال هستند و در شرکت مسئولیت محدود سرمایه به صورت اعلامی می‌باشد و هر چقدر که اعلام شود احتیاجی به واریز به حساب شرکت ندارد ولی در شرکت سهامی خاص الزاماً ۳۵٪ مبلغ اعلامی می‌بایست به صورت نقد به حساب شرکت واریز گردد و ۶۵٪ در تعهد مابقی ظرف ۵ سال تادیه گردد.
شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه آن در موقع تأسیس منحصراً بوسیله مؤسسین تأمین می‌گردد. مدیر شرکت سهامی خاص نمی‌تواند خارج سرمایه گذاران باشد.
شرکت سهامی خاص ثبت شرکتی است که از لحاظ ساختاری شبیه به شرکت مسئولیت محدود بوده اما سرمایه در آن به قطعات سهم یا سهام تبدیل می گردد. شرکت سهامی خاص شرکت بازرگانی تلقی می گردد و برای اخذ تسهیلات بانکی، گرفتن نمایندگی‌های و یا شرکت در مناقصات و مزایده‌های دولتی و نمایشگاهها از اعتبار نسبتا” خوبی برخوردار است.
همانطور که گفتیم شرکت سهامی خاص و مسئولیت محدود بی شباهت به یکدیگر نبوده و در هردو این شرکتها مسئولیت اعضا در صورت عدم کفایت به نسبت سرمایه یا سهام آنها می باشد و جهت وصول طلبهای شرکت دراموال شخصی آنها دخل و تصرفی وارد نمی شود.
سرمایه لازم برای ثبت شرکت سهامی خاص دست کم یک میلیون ریال(یکصد هزار تومان) می‌باشد که باید توسط خود موسسین تامین گردد که از این مبلغ حداقل ۳۵% از آن در حسابی به نام “شرکت در شرف تاسیس” نزد یکی از بانک‌ها سپرده‌گذاری می گردد.
برخی از مواد قانون تجارت مبحث شرکت های سهامی :
- ماده 4: شرکت سهامی به دونوع تقسیم می شود:
- شرکتهایی که موسسین آنها قسمتی ازسرمایه شرکت را ازطریق فروش سهام به مردم تامین میکنند.اینگونه شرکتها شرکت سهامی عام نامیده می شوند.
- شرکتهائی که تمام سرمایه آنها درموقع تاسیس منحصرا توسط مؤسسین تامین گردیده است .اینگونه شرکتها،شرکت سهامی خاص نامیده می شوند.
- تبصره : درشرکتهای سهامی عام عبارت “شرکت سهامی عام” ودرشرکتهای سهامی خاص عبارت “شرکت سهامی خاص” باید قبل از نام شرکت یا بعد از آن بدون فاصله با نام شرکت درکلیه اوراق واطلاعیه ها و آگهی های شرکت بطور روشن وخوانا قید شود.
- ماده 24 : سهم قسمتی است از سرمایه شرکت سهامی که مشخص کننده میزان مشارکت وتعهدات ومنافع صاحب آن درشرکت سهامی می باشد. ورقه سهم سند قابل معامله ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن درشرکت سهامی دارد.
- تبصره 1 : سهم ممکن است با نام یا بی نام باشد.
- تبصره 2 : د رصورتی که برای بعضی ازسهام شرکت با رعایت مقررات این قانون مزایائی قائل شوند اینگونه سهام، سهام ممتاز نامیده می شود.
- ماده 29 : درشرکتهای سهامی عام مبلغ اسمی هرسهم نباید از ده هزار ریال بیشتر باشد.
- ماده 40 : انتقال سهام با نام باید در دفتر ثبت سهام شرکت به ثبت برسد و انتقال دهنده یا وکیل یا نماینده قانونی او باید انتقال را دردفتر مزبور امضاء کند.
- ماده 44 : درمورد تبدیل سهام بی نام به سهام با نام باید مراتب در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های مربوطه به شرکت درآ ن نشرمی گردد سه نوبت هر یک به فاصله پنج روزمنتشر و مهلتی که کمتر از شش ماه از تاریخ اولین آگهی نباشد به صاحبان سهام داده شود تا تبدیل سهام خود به مرکز شرکت مراجعه کنند .درآگهی تصریح سهام خود که پس از انقضای مهلت مزبورکلیه سهام بی نام شرکت باطل شده تلقی می گردد.
ماده 47 : برای تبدیل سهام با نام به سهام بی نام مراتب فقط یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های مربوط به شرکت درآن نشرمی گردد منتشر و مهلتی که نباید کمتر از دو ماه باشد به صاحبان سهام داده می شود تا برای تبدیل سهام خود به مرکز شرکت مراجعه کنند .پس ازانقضای مهلت مذکور برابر تعداد سهام که تبدیل نشده است سهام بی نام صادر و در مرکز شرکت نگاهداری خواهد شد تا هرموقع که دارندگان سهام با نام شرکت مراجعه کنند سهام با نام آنان اخذ و ابطال وسهام بی نام به آنها داده شود.
ماده 73:مجامع عمومی به ترتیب عبارتند از: 1-مجمع عمومی موسس 2-مجمع عمومی عادی 3-مجمع عمومی فوق العاده.
- ماده 85 : تصمیمات مجمع عمومی فوق العاده همواره به اکثریت دوسوم آرا ء حاضردرجلسه رسمی معتبرخواهد بود.
- ماده 87 : درمجمع عمومی عادی حضور دارندگان اقلا بیش ازنصف سهامی که حق رای دارند ضروری است.اگر در اولین دعوت حد نصاب مذکورحاصل نشد مجمع برای بار دوم دعوت خواهد شد و با حضور هر عده از صاحبان سهامی که حق رای دارد رسمیت یافته واخذ تصمیم خواهد نمود بشرط آنکه در دعوت دوم نتیجه دعوت اول قید شده باشد.
اشخاص ذیل نمی توانند به مدیریت شرکت انتخاب شوند.
- محجورین و کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادرشده است.
- کسانی که بعلت ارتکاب جنایت یا یکی ازجنحه های ذیل بموجب حکم قطعی ازحقوق اجتماعی کلا یا بعضا محروم شده باشند:سرقت،خیانت درامانت، کلاهبرداری،جنحه هائی که بموجب قانون درحکم خیانت درامانت یا کلاهبرداری شناخته شده است،اختلاس،تدلیس،تصرف غیرقانونی دراموال عمومی.
ماده 169 : در شرکتهای سهامی خاص پس از اتخاذ تصمیم راجع به افزایش سرمایه از طریق انتشار سهام جدید باید مراتب ازطریق نشرآگهی در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن نشرمی گردد به اطلاع صاحبان سهام برسد دراین آگهی باید اطلاعات مربوط به مبلغ افزایش سرمایه و مبلغ اسمی سهام جدید و حسب مورد مبلغ اضافه ارزش سهم و تعداد سهامی که هر صاحب سهم نسبت به سهام خود حق تقدم در خرید آنها را دارد و مهلت پذیره نویسی ونحوه پرداخت ذکرشود. درصورتی که برای سهام جدید شرایط خاصی درنظرگرفته شده باشد چگونگی این شرایط درآگهی قید خواهد شد.
- ماده 170 : درشرکتهای سهامی عام پس از اتخاذ تصمیم راجع به افزایش سرمایه از طریق انتشار سهام جدید باید آگهی به نحو مذکوردر ماده 169 منتشر و درآن قید شود که صاحبان سهام بی نام برای دریافت گواهینامه حق خرید سهامی که حق تقدم در خریدآن را دارند ظرف مدت معین که نباید کمتراز بیست روز باشد به مراکزی که ازطرف شرکت تعیین و در آگهی قید شده است مراجعه کنند .برای صاحبان سهام با نام گواهینامه های حق خرید باید توسط پست سفارشی ارسال گردد.
