اختراع
اختراع نتيجه فكر فرد يا افراد است كه براي اولين بار فرآيند يا فرآورده‌اي خاص را ارائه مي‌كند و مشكلي را دريك حرفه، فن، فناوري، صنعت و مانند آنها حل مينمايد.
اختراعي قابل ثبت است كه حاوي ابتكار جديد و داراي كاربرد صنعتي باشد. ابتكار جديد عبارت است از آنچه كه در فن يا صنعت قبلي وجود نداشته و براي دارنده مهارت عادي در فن مذكور معلوم و آشكار نباشد و از نظر صنعتي، اختراعي كاربردي محسوب ميشود كه در رشته‌اي از صنعت قابل ساخت يا استفاده باشد. منظور از صنعت، معناي گسترده آن است و شامل مواردي نظير صنايع‌دستي، كشاورزي، ماهيگيري و خدمات نيز ميشود.
گواهينامه اختراع سندي است كه اداره مالكيت صنعتي براي حمايت از اختراع صادر مي‌كند و دارنده آن مي‌تواند از حقوق انحصاري بهره‌مند شود.
اظهارنامه ثبت اختراع كه به اداره مالكيت صنعتي داده ميشود، بايد موضوعي را كه حمايت از آن درخواست ميشود، تعيين كرده و به فارسي تنظيم شود، داراي تاريخ و امضاء بوده و خواسته، توصيف ادعا، خلاصه‌اي از توصيف اختراع و درصورت لزوم نقشه‌هاي مربوطه را در برداشته باشد.
موارد زیر از حیطه حمایت از اختراع خارج است :
- كشفيات، نظريه‌هاي علمي، روشهاي رياضي و آثار هنري.
- طرحها و قواعد يا روشهاي انجام كار تجاري و ساير فعاليتهاي ذهني و اجتماعي.
- روشهاي تشخيص و معالجه بيماريهاي انسان يا حيوان.
- منابع ژنتيك و اجزاء ژنتيك تشكيل‌دهنده آنها و همچنين فرآيندهاي بيولوژيك توليد آنها.
- آنچه قبلاً در فنون و صنايع پيش‌بيني شده باشد.
- اختراعاتي كه بهره‌برداري از آنها خلاف موازين شرعي يا نظم عمومي و اخلاق‌حسنه باشد.
مدارک مورد نیاز :
- توصیف اختراع
- ادعا یا ادعاهای اختراع
- خلاصه ای از توصیف اختراع
- نقشه و طرح های اختراع
- مدارک هویتی متقاضی
برخی از مواد قانون ثبت اختراعات
- ماده 16: اعتبار گواهينامه اختراع با رعايت اين ماده، پس از بيست‌سال از تاريخ تسليم اظهارنامه اختراع منقضي ميشود. به‌منظور حفظ اعتبار گواهينامه يا اظهارنامه اختراع، پس از گذشت يك سال از تاريخ تسليم اظهارنامه و قبل از شروع هر سال، مبلغي كه به موجب آئين‌نامه اين قانون تعيين ميشود، توسط متقاضي به اداره مالكيت صنعتي پرداخت ميگردد. تأخير در پرداخت، حداكثر تا شش ماه در صورت پرداخت جريمه مجاز است. درصورتي كه هزينه سالانه پرداخت نشود، اظهارنامه مربوط مسترد شده تلقي و يا گواهينامه اختراع، فاقد اعتبار ميشود.
ماده17:دولت يا شخص مجاز از طرف آن، با رعايت ترتيبات زير، مي‌توانند از اختراع بهره‌برداري نمايند:
- درمواردي كه با نظر وزير يا بالاترين مقام دستگاه ذي‌ربط منافع عمومي مانند امنيت ملي، تغذيه، بهداشت يا توسعه ساير بخشهاي حياتي اقتصادي كشور، اقتضاء كند كه دولت يا شخص ثالث از اختراع بهره‌برداري نمايد و يا بهره‌برداري از سوي مالك يا شخص مجاز از سوي او مغاير با رقابت آزاد بوده و از نظر مقام مذكور، بهره‌برداري از اختراع رافع مشكل باشد، موضوع در كميسيوني مركب از رئيس سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، يكي از قضات ديوان عالي كشور با معرفي رئيس قوه قضائيه، دادستان كل كشور، نماينده رئيس‌جمهور و وزير يا بالاترين مقام دستگاه ذي‌ربط مطرح و درصورت تصويب، با تعيين كميسيون مذكور، سازمان دولتي يا شخص ثالث بدون موافقت مالك اختراع، از اختراع بهره‌برداري مينمايد.
بهره‌برداري از اختراع محدود به منظوري خواهد بود كه در مجوز آمده است و مشروط به پرداخت مبلغ مناسب به مالك مذكور با درنظرگرفتن ارزش اقتصادي ،مورد اجازه ميباشد. درصورتي كه مالك اختراع يا هر شخص ذي‌نفع ديگر توضيحي داشته باشند، كميسيون پس از رسيدگي به اظهارات آنان و لحاظ كردن بهره‌برداري در فعاليتهاي غيررقابتي اتخاذ تصميم خواهد كرد. كميسيون مي‌تواند بنا به درخواست مالك اختراع يا سازمان دولتي يا شخص ثالثي كه مجوز بهره‌برداري از اختراع ثبت شده را دارد، پس از رسيدگي به اظهارات طرفين يا يكي از آنها در محدوده‌اي كه ضرورت اقتضاء نمايد، نسبت به تصميم‌گيري مجدد اقدام كند.
- درصورتي كه مالك اختراع ادعا نمايد كه شرايط و اوضاع و احوالي كه باعث اتخاذ تصميم شده ديگر وجود ندارد و امكان تكرار آن ميسر نيست و يا اين كه ادعا نمايد سازمان دولتي يا شخص ثالثي كه توسط كميسيون تعيين شده نتوانسته طبق مفاد تصميم و شرايط آن عمل كند، موضوع در كميسيون مطرح و بررسي و پس از استماع اظهارات مالك اختراع، وزير يا بالاترين مقام دستگاه ذي‌ربط و بهره‌بردار، اجازه بهره‌برداري لغو شده و حسب مورد اجازه بهره‌برداري براي مالك يا بهره‌بردار ديگر صادر ميشود. با احراز شرايط مقرر در اين بند، اگر كميسيون تشخيص دهد حفظ حقوق قانوني اشخاصي كه اين اجازه را كسب كرده‌اند، بقاء تصميم را ايجاب می‌نمايد آن تصميم را لغو نمي‌كند.
در مواردي كه اجازه بهره‌برداري توسط كميسيون به شخص ثالثي داده شده است، مي‌توان آن مجوز را فقط به همراه شركت يا كسب و كار شخص تعيين‌شده ازطرف كميسيون يا به همراه قسمتي از شركت يا كسب و كاري كه اختراع در آن بهره‌برداري ميشود، انتقال داد.
- ماده 21: انتقال حق مالكيت ناشي از تسليم اظهارنامه يا اعطاء هرگونه اجازه بهره برداري از آن بايد حسب مورد به درخواست كتبي منتقل‌اليه يا مالك اختراع به مرجع ثبت اعلام و در پرونده مربوط درج گردد. اعمال اين تغيير منوط به پرداخت هزينه مربوط خواهد بود.
- ماده 28 :مرجع ثبت، پس از دريافت اظهارنامه و ضمائم مربوط، آن را ظرف 6 ماه از حيث انطباق با شرايط شكلي و ماهوي مندرج در قانون و اين آيين‌نامه بررسي مينمايد.
- ماده 29:مرجع ثبت با تعيين مواردي كه نياز به اصلاح يا تكميل دارند كتباً از متقاضي مي‌خواهد تا ظرف 30 روز از تاريخ ابلاغ نسبت به انجام اصلاحات يا تكميل مدارك اقدام نمايد. در غير اين صورت اظهارنامه كان لم يكن تلقي خواهد شد. مهلت تعيين شده در اين ماده براي اشخاص مقيم خارج از كشور 60 روز ميباشد.
- ماده 32 : پس از ثبت اختراع، آگهي مربوط به ثبت، ظرف 30 روز با قيد مراتب مذكور در ماده 31 اين آيين‌نامه در روزنامه رسمي منتشر ميگردد. آگهي مزبور به امضاء رئيس اداره ثبت اختراعات رسيده و براي انتشار تسليم روزنامه رسمي ميشود.
ماده 35:در صورت تقاضاي مالك اختراع ثبت شده براي صدور پروانه بهره‌برداري، مرجع ثبت حداكثر ظرف يك هفته از تاريخ تقاضا مراتب را به انضمام سوابق اختراع به دستگاه يا دستگاه‌هايي كه مرتبط با موضوع اختراع تشخيص ميدهد، منعكس و پس از اخذ نظرات آنها نسبت به صدور پروانه مذكور اقدام خواهد كرد. چنانچه مراجع يادشده ظرف مهلت مقرر در ماده 19 قانون پاسخ ندهند يا پاسخ منفي دهند، مرجع ثبت تكليفي براي صدور مجوز بهره برداري ندارد.
- ماده 47:مالك اختراع مكلف است هرنوع تغيير راجع به اسم، نشاني، تابعيت، اقامتگاه يا اعطاء اجازه بهره برداري از اختراع يا انتقال و يا اعراض از مالكيت اختراع ثبت شده را كتباً و همراه با مدارك مربوط جهت ثبت در سوابق به مرجع ثبت اعلام نمايد. اعمال اين تغييرات با رعايت مقررات قانون و اين آيين‌نامه خواهد بود.
- ماده 54:در صورت فوت مالك گواهي نامه اختراع و باقي بودن مدت اعتبار اختراع، مرجع ثبت به درخواست وراث يا احداز وراث نام ورثه يا وراث را به عنوان مالك در ظهر گواهي نامه اختراع قيد و مراتب را با ذكر ميزان سهم هر يك در دفتر ثبت اختراعات ثبت خواهد كرد.
- ماده 58:تصميم مرجع ثبت مبني بر رد اظهارنامه از سوي متقاضي قابل اعتراض است. اعتراض بايد در دو نسخه به صورت كتبي و همراه با دلايل و مستندات مربوط و رسيد مربوط به پرداخت هزينه رسيدگي به رد ثبت، ظرف 30 روز از تاريخ ابلاغ تصميم، از طريق مرجع ثبت به كميسيون موضوع ماده 170 اين آيين‌نامه، تسليم شود. پس از ثبت اعتراض‌نامه، نسخه دوم آن با قيد تاريخ و شماره وصول به معترض مسترد ميگردد. مهلت مذكور براي متقاضي مقيم خارج از كشور 60 روز ميباشد.
ماده 60:هرگاه اعتراض معترض مبني بر ادعاي حق مالكيت نسبت به اختراعي باشد كه اظهارنامه ثبت آن تسليم مرجع ثبت شده است، در صورتي كه اختراع قبلاً به نام او ثبت نشده است، بايد همزمان با اعتراض، براي اختراع خود مطابق قانون و اين آيين‌نامه تقاضاي ثبت كرده و حق ثبت اظهارنامه و حق ثبت اختراع و تمام مخارج مربوط به آن را تأديه نمايد. مرجع ثبت با رعايت ماده 59 اين آيين‌نامه موظف است ظرف 10 روز از وصول اعتراض، نسخه‌اي از اعتراض نامه را به انضمام رونوشت مدارك و دلايل استنادي به متقاضي ثبت ابلاغ نمايد. متقاضي مكلف است از تاريخ ابلاغ اعتراض‌نامه پاسخ مكتوب خود را ظرف 20 روز نسبت به اعتراض وارده به مرجع ثبت تسليم نمايد. عدم پاسخ متقاضي به ابلاغ در مهلت مقرر به منزله تمكين وي خواهد بود. هرگاه متقاضي كتباً به اعتراض تمكين نمايد درخواست او براي ثبت اختراع مسترد شده تلقي ميگردد و مراتب كتباً به معترض ابلاغ ميشود تا در صورتي كه اختراع وي به ثبت نرسيده است، برطبق اظهارنامه‌اي كه همزمان با اعتراض تسليم كرده است نسبت به ثبت آن اقدام كند. در صورت عدم تمكين متقاضي، مرجع ثبت مراتب را ظرف 10 روز به معترض ابلاغ كرده و وي از اين تاريخ 20 روز مهلت دارد كه اعتراض خود را از طريق مرجع ثبت تسليم كميسيون موضوع ماده 170 اين آيين‌نامه نمايد. همين ترتيب در موردي نيز بايد رعايت شود كه اعتراض معترض مبني بر داشتن برخي حقوق، غير از حق مالكيت، نسبت به اختراعي باشد كه اظهارنامه ثبت آن تسليم مرجع ثبت شده ولي هنوز در ايران به ثبت نرسيده است؛ مگر اينكه اختراع قانوناً قابل ثبت نباشد. در اين فرض نيازي به تسليم اظهارنامه ثبت اختراع به مرجع ثبت نخواهد بود. تصميم كميسيون طبق ماده 172 اين آيين‌نامه قابل اعتراض در دادگاه صالح مقرر در ماده 59 قانون است.
- ماده 63:اظهارنامه بين‌المللي كه طبق معاهده همكاري در ثبت اختراعات از سوي اتباع ايراني يا مقيمين در ايران تسليم مرجع ثبت ميگردد، مرجع ثبت به عنوان اداره مبدا عمل خواهد نمود.
